top of page
by-nc-sa.png

Kül Tigin’s Memorial Complex

Transcription

𐱅𐰭𐰼𐰃: 𐱅𐰏: 𐱅𐰭𐰼𐰃𐰓𐰀: 𐰉𐰆𐰞𐰢𐱁: 𐱅𐰇𐰼𐰰: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐰴𐰍𐰣: 𐰉𐰆: 𐰇𐰓𐰚𐰀: 𐰆𐰞𐰺𐱃𐰢: 𐰽𐰉𐰢𐰣: 𐱅𐰇𐰚𐱅𐰃: 𐰾𐰃𐰓𐰏𐰠: 𐰆𐰞𐰖𐰆: 𐰃𐰤: 𐰘𐰏𐰇𐰤𐰢: 𐰆𐰍𐰞𐰣𐰢: 𐰋𐰃𐰼𐰚𐰃: 𐰆𐰍𐱁𐰢: 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰢: 𐰋𐰃𐰼𐰘𐰀: 𐱁𐰑𐰯𐰃𐱃: 𐰋𐰏𐰠𐰼: 𐰘𐰃𐰺𐰖𐰀: 𐱃𐰺𐰴𐱃: 𐰉𐰆𐰖𐰺𐰸: 𐰋𐰏𐰠𐰼: 𐰆𐱃𐰕: 𐱃𐱃𐰺: 𐱃𐰸𐰆𐰕: 𐰆𐰍𐰕: 𐰋𐰏𐰠𐰼𐰃: 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰃: 𐰉𐰆: 𐰽𐰉𐰢𐰤: 𐰓𐰏𐰇𐱅𐰃: 𐰾𐰃𐰓: 𐰴𐱃𐰍𐰑𐰃: 𐱅𐰃𐰭𐰞𐰀:


𐰃𐰠𐰏𐰼𐰇: 𐰚𐰇𐰤: 𐱃𐰆𐰍𐰽𐰴𐰀: 𐰋𐰃𐰼𐰏𐰼𐰇: 𐰚𐰇𐰤: 𐰆𐰺𐱃𐰆𐰾𐰃𐰭𐰺𐰆: 𐰸𐰆𐰺𐰃𐰍𐰺𐰃: 𐰚𐰇𐰤: 𐰉𐱃𐰾𐰶𐰃𐰭𐰀: 𐰘𐰃𐰺𐰍𐰺𐰃: 𐱅𐰇𐰤: 𐰆𐰺𐱃𐰆𐰾𐰃𐰭𐰺𐰆: 𐰦𐰀: 𐰃𐰲𐰼𐰚𐰃: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰴𐰆𐰯: 𐰢𐰭𐰀: 𐰚𐰇𐰼𐰼:𐰉𐰆𐰨𐰀: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰴𐰆𐰯: 𐰃𐱅𐰓𐰢: 𐰆𐰞: 𐰢𐱃𐰃: 𐰪𐰍: 𐰖𐰸: 𐱅𐰇𐰼𐰰: 𐰴𐰍𐰣: 𐰇𐱅𐰰𐰤: 𐰘𐰃𐱁: 𐰆𐰞𐰺𐰽𐰺: 𐰃𐰠𐱅𐰀: 𐰉𐰆𐰭: 𐰖𐰸:


𐰃𐰠𐰏𐰼𐰇: 𐱁𐰦𐰆𐰭: 𐰖𐰕𐰃𐰴𐰀: 𐱅𐰏𐰃: 𐰾𐰇𐰠𐰓𐰢: 𐱃𐰞𐰆𐰖𐰴𐰀: 𐰚𐰃𐰲𐰏: 𐱅𐰏𐰢𐰓𐰢: 𐰋𐰃𐰼𐰏𐰼𐰇: 𐱃𐰸𐰆𐰕: 𐰼𐰾𐰤𐰚𐰀: 𐱅𐰏𐰃: 𐰾𐰇𐰠𐰓𐰢: 𐱅𐰇𐰯𐰇𐱅𐰚𐰀: 𐰚𐰃𐰲𐰏: 𐱅𐰏𐰢𐰓𐰢: 𐰸𐰆𐰺𐰃𐰍𐰺𐰃: 𐰘𐰨𐰇: 𐰇𐰏𐰕----: 𐰚𐰲𐰀: 𐱅𐰢𐰼𐰴𐰯𐰍𐰴𐰀: 𐱅𐰏𐰃: 𐰾𐰇𐰠𐰓𐰢: 𐰘𐰃𐰺𐰍𐰺𐰆: 𐰘𐰼: 𐰉𐰖𐰺𐰸𐰆: 𐰘𐰃𐰼𐰃𐰭𐰀: 𐱅𐰏𐰃: 𐰾𐰇𐰠𐰓𐰢: 𐰉𐰆𐰣𐰨𐰀: 𐰘𐰃𐰼𐰚𐰀: 𐱅𐰏𐰃: 𐰖𐰆𐰺𐱃𐰑𐰢: 𐰇𐱅𐰰𐰤: 𐰘𐰃𐱁𐰑𐰀: 𐰘𐰃𐰏: 𐰃𐰓𐰃: 𐰖𐰸: 𐰼𐰢𐱁: 𐰃𐰠: 𐱃𐰆𐱃𐰽𐰴: 𐰘𐰃𐰼: 𐰇𐱅𐰰𐰤: 𐰘𐰃𐱁: 𐰼𐰢𐱁:







Transliteration

Teŋri teg Teŋride bolmış Türük Bilge Qağan bu ödke olurtum. Sabımın tüketi eşidgil. Ulayu ini yigünüm oğlanım biriki oğuşum bodunum biriye şadpit begler yırıya tarqat buyruq begler Otuz Tatar, Toquz Oğuz begleri bodunı bu sabımın edgüti eşid qatığdı tıŋla. 


İlgerü kün toğsıqa birigerü kün ortusıŋaru qurığaru kün batsıqıŋa yırığarı tün ortusıŋaru anda içreki bodun [qop] m[aŋ]a k[örür]. [Bunç]a bodun qop itdim. Ol amtı aɲığ yoq Türük Qağan Ötüken Yış olursar ilte buŋ yoq.


İlgerü Şantuŋ yazıqa tegi süledim, taluyqa kiçig tegmedim. Birigerü Tokuz Ersinke tegi süledim, Tüpütke kiçig [teg]medim. Qurığarı Yinçü Ög[üz] keçe Temir Qapığqa tegi süledim. Yırıgarı Yır Bayırku yiriŋe tegi süledim. Bunça yirke tegi yorıtdım. Ötüken Yışda yig idi yoq ermiş. İl tutsık yir Ötüken Yış ermiş.


Bu yirde olurup Tabğaç Qağan bodun birle tüzültüm. Altun kümüş işgiti qutay buŋsuz ança birür. Tabğaç bodun sabı süçig ağısı yımşaq ermiş. Süçig sabın yımşaq ağın arıp ıraq bodunuğ ança yağutır ermiş. Yağuru qonduqda kisre aɲıg bilig anda öyür ermiş. Edgü bilge kişig edgü alp kişig yorıtmaz ermiş. Bir kişi yaŋılsar oguşi bodunı bişükiŋe tegi qıdmaz ermiş. Süçig sabıŋa yımşaq ağısıŋa arturup öküş Türük bodun öltüg. Türük bodun ölsikiŋ. Biriye Çoğay Yış Tögültün Yazı qonayın tiser Türük bodun ölsikig.


Anda aɲıg kişi ança boşğurur ermiş. İraq erser yablaq ağı birür, yağuq erser edgü ağı birür tip ança boşgurur ermiş. Bilig bilmez kişi ol sabığ alıp yağuru barıp öküş kişi öltüg. Ol yirgerü barsar Türük bodun ölteçi sen. Ötüken yir olurup arqış tirkiş ısar neŋ buŋuğ yoq Ötüken Yış olursar beŋgü il tuta olurtaçı sen.


Türük bodun toqurqaq sen. Açsıq tosıq ömez sen. Bir todsar açsıq ömez sen. Antağıŋın üçün igidmiş  qağanıŋın sabın almatın yir sayu bardığ. Qop anda alqıntığ, arıltığ. Anda  qalmışı yir sayu qop toru ölü yorıyur ertig. Teŋri yarlıqaduqın üçün [ö]züm qutum bar üçün qağan olurtum. Qağan olurup yoq çiğaɲ bodunuğ qop qubratdım. Çiğaɲ bodunuğ bay qıldım. Az bodunuğ öküş qıldım. Azu bu sabımda igid bar ğu?


Türük begler bodun bunı eşidiŋ. Türük [bodun ti]rip il tutsıqıŋın bunda urtum. Yaŋılıp ölsikiŋin yime bunda urtum. Neŋ neŋ sabım erser beŋgü taşqa urtum. Aŋar körü biliŋ. Türük amtı bodun begler bödke körügme begler gü yaŋıltaçı siz?


Men b[eŋgü taş toqıtdım… Tabğ]aç Qağanda bedizçi kelürtüm, bedizetim. Meniŋ sabımın sımadı. Tabğaç  Qağanıŋ içreki bedizçig ıtı. Aŋar adınçıg barq yaraturtum. İçin taşin adınçıg bediz urturtum. Taş toqıtdım. Köŋülteki sabımın u[rturtum ol… On Oq oglıŋ]a tatıŋa tegi buni körü biliŋ. Beŋgü taş toqıtdım b[u… il] erser, ança takı erig yirte irser, ança erig yirte beŋgü taş toqıtdım, bitiddim. Anı körüp ança biliŋ. Ol taş […]dım. Bu bitig bitigme atısı Yol[l]ug T[igin]. 


Üze Kök Teŋri asra yağız yir qılındukda ikin ara kişi oglı qılınmış. Kişi oglında üze eçüm apam Bumın  Qağan İstemi Qağan olurmış. Olurupan Türük bodunıŋ ilin törüsin tuta birmiş, iti birmiş. Tört buluŋ qop yağı ermiş. Sü sülepen tört buluŋdakı bodunuğ qop almış. Qop baz qılmış. Başlığığ yükündürmiş. Tizligig sökürmiş. İlgerü  Qadırqan Yışqa tegi kirü Temir Qapığqa tegi qondurmış. İkin ara idi oksuz Kök Türük ança olurur ermiş. Bilge Qağan ermiş, Alp Qağan ermiş. Buyrukı yime bilge ermiş erinç, alp ermiş erinç. Begleri yime bodunı yime tüz ermiş. Anı üçün ilig ança tutmış erinç. İlig tutıp törüg itmiş. Özi ança kergek bolmış. Yogçı sıgıtçı öŋre kün togsıqda Bökli Çölüg İl, Tabğaç, Tüpüt, Apar, Purum, Qırqız, Üç Qurıqan, Otuz Tatar, Qıtaɲ, Tatabı bunça bodun kelipen sığtamış yoğlamış. Antağ Külüg Qağan ermiş.


Anda kisre inisi qağan bolmış erinç, oglıtı qağan bolmış erinç. Anda kisre inisi eçisin teg qılınmaduq erinç oglı qaŋın teg qılınmaduq erinç. Biligsiz qağan olurmış erinç, yablaq qağan olurmış erinç. Buyruqı yime biligsiz erinç, yablaq ermiş erinç. Begleri bodunı tüzsüz üçün Tabğaç bodun tebligin kürlüg üçün armaqçisin üçün inili eçili kiŋşürtükin üçün begli bodunlıg yoŋşurtuqın üçün Türük bodun illedük ilin ıçgınu ıdmış, qağanladuq qağanın yitürü ıdmış. Tabğaç bodunqa beglik urı oğlın qul boldı, işilik kiz oglın küŋ boldı. Türük begler Türük atın ıtı Tabğaçgı begler Tabğaç atin tutupan Tabğaç qağanqa körmiş. Elig yıl işig küçig birmiş. İlgerü kün togsıqda Bökli Qağanqa tegi süleyü birmiş. Qurığaru Temir Qapığqa tegi süleyü birmiş. Tabğaç qağanqa ilin törüsin ali birmiş.


Türük  qara  qamağ bodun ança timiş: illig bodun ertim, ilim amtı qanı, kimke ilig qazğanur men tir ermiş. Qağanlıg bodun ertim, qağanım qanı, ne qağanqa işig küçüg birür men tir ermiş. Ança tip Tabğaç Qağanqa yağı bolmış. Yaği bolup itinü yaratunu umaduq yana içikmiş.


Bunça işig küçüg birtükgerü saqınmatı Türük bodun ölüreyin uruğsıratayın tir ermiş. Yoqadu barir ermiş.


Üze Türük Teŋrisi Türük iduq yiri subı ança itmiş. Türük bodun yoq bolmazun tiyin bodun bolçun tiyin  qaŋım İlteriş Qağanığ ögüm İlbilge Qatunığ Teŋri töpüsinde tutup yügerü kötürmiş erinç. Qaŋım qağan yiti yigirmi erin taşıqmış. Taşra yorıyor tiyin kü eşidip balıqdaqı tağıqmış, tağdakı inmiş, tirilip yitmiş er bolmış. Teŋri küç birtük üçün  qaŋım qağan süsi böri teg ermiş, yağısı qoɲ teg ermiş. İlgerü qurığaru sülep ti[r]m[iş] qubrat[mış]. Qamağı yiti yüz er bolmış.


Yiti yüz er bolup ilsiremiş qağansıramış bodunuğ, küŋedmiş quladmış bodunuğ. Türük törüsün ıçgınmış bodunuğ eçüm apam törüsinçe yaratmış, boşğurmış. Tölis Tarduş [bodunuğ anda itmiş.] Yabğuğ şadığ anda birmiş.


Biriye Tabğaç bodun yağı ermiş. Yırıya Baz Qağan Tokuz Oğuz bodun yağı ermiş. Qırqız, Qurıqan, Otuz Tatar, Qıtaɲ, Tatabı qop yağı ermiş. Qaŋım qağan bunça… Qırk artuqı yiti yolı sülemiş, yigirmi süŋüş süŋüşmiş. Teŋri yarlıqaduq üçün illigig ilsiretmiş, qağanlıgıg qağansıratmış, yağıg baz qılmış, tizligig sökürmiş, başlıgıg yükündü[rmiş. Qaŋım qağan ança ilig] törüg qazğanıp uça barmış.


Qaŋım qağanqa başlayu Baz Qağanıg balbal tikmiş. Ol törüde üze eçim qağan olurtı. Eçim qağan olurupan Türük bodunuğ yiçe itdi, igiti. Çığaɲıg [bay qıldı, aziğ öküş qıldı].


Eçim qağan olurtuqda özüm Tarduş bodun üze şad ertim. Eçim qağan birle ilgerü Yaşıl Ögüz Şantuŋ yazıqa tegi süledimiz qurığaru Temir Qapığqa tegi süledimiz. Kögmen aşa Qı[rqız yiriŋe tegi süledimiz]. Qamaği biş otuz süledimiz, üç yigirmi süŋüşdümiz. İlligig ilsiretdimiz, qağanlığığ qağansıratdımız. Tizligig sökürtümiz başlığığ yükündürtümiz.


Türgiş Qağan Türükümiz [budunimız erti. Bilmedükin] üçün biziŋe yaŋıl[d]uqın üçün qağanı ölti. Buyruqı begleri yime ölti. On Oq bodun emgek körti.


Eçümiz apamız tutmış yir sub idisiz bolmazun tiyin Az bodunuğ itip yar[atıp…].


Bars Beg erti. Qağan at bunda biz birtimiz. Siŋilim qunçuyug birtimiz. Özi yaŋıldı, qağanı ölti, bodunı küŋ qul boldı.


Kögmen yir sub idisiz qalmazun tiyin Az Qırqız bodunuğ yarat[ıp keltimiz, süŋüşdümüz… ilin] yana birtimiz.


İgerü Qadırqan Yışığ aşa bodunuğ ança qondurtumız, ança itdimiz. Qurığaru Keŋü Tarmanqa tegi Türük bodunuğ ança qondurtumız, ança itdimiz.


Ol ödke qul qulluğ bolmış erti, [küŋ küŋlüg bolmış erti. İnisi eçisin bilmez erti. Oğlı qaŋin bilmez erti]. Ança qazğanmış itmiş ilimiz törümiz erti. 


Türük Oğuz begleri bodun eşidiŋ: üze Teŋri basmasar, asra yir telinmeser, Türük bodun, iliŋin törüŋin kim artatı [udaçı erti]? Türük bodun ertin, ökün! Küregüŋün üçün igidmiş Bilge Qağanıŋa ermiş barmış edgü iliŋe kentü yaŋıldığ, yablaq kigürtüg. 


Translation

TBD

Notes

Further Reading

bottom of page